Το θεωρητικό μας υπόβαθρο

Η Κινητικότητα με Προσανατολισμό στον Πολίτη αφορά στην πολύπλευρη και διεπιστημονική προσέγγιση των μετακινήσεων στην πόλη, η οποία χρησιμοποιεί προς όφελός της τόσο τις ψηφιακές τεχνολογίες, όσο και την κοινωνική καινοτομία, με απώτερο στόχο να δώσει λύσεις στο πνεύμα του διαμοιρασμού και της περιβαλλοντικής βιωσιμότητας, επιλύοντας κρίσιμα ζητήματα αστικής και περι-αστικής κινητικότητας.

Το πλαίσιο για την Κινητικότητα με Προσανατολισμό στον Πολίτη συστήνει ανοικτές κοινότητες γύρω από τη μετακίνηση, οι οποίες δημιουργούνται εκ-των-κάτω (bottom-up) και μπορούν να παράξουν καινοτομίες στον τομέα της αστικής μετακίνησης μέσα από διαφανείς διαδικασίες. Δεν πρόκειται για καινοτομίες που επιβάλλονται από τη διοίκηση ή κάποιον φορέα, αλλά για καινοτομίες οι οποίες έχουν αποφασιστεί συλλογικά από όλους τους συμμετέχοντες. Πιο συγκεκριμένα, οι συμμετέχοντες σε ένα πλαίσιο για την Κινητικότητα με Προσανατολισμό στον Πολίτη προέρχονται από όλους τους τομείς της λεγόμενης «Τετραπλής Έλικας», με τους κατοίκους να έχουν την ευκαιρία να εργαστούν μαζί με φορείς αστικής μετακίνησης αλλά και συμμετέχοντες από τον ερευνητικό και τον επιχειρηματικό χώρο, με στόχο όλοι μαζί να συν-δημιουργήσουν, να συν-κατασκευάσουν και να δοκιμάσουν πιλοτικά καινοτόμες και έξυπνες λύσεις μετακίνησης για την επίλυση υπαρκτών και πιεστικών προκλήσεων των αστικών μετακινήσεων.

Το πλαίσιο αυτό χρησιμοποιεί ιδέες, μεθόδους και τεχνολογίες από ένα ευρύ φάσμα πεδίων, που κυρίως αφορούν την Κοινωνική Καινοτομία, την Ψηφιακή Κοινωνική Καινοτομία και την Ανοικτή Καινοτομία 2.0. Ιδέες όπως η συμμετοχή των πολιτών, ο πολεοδομικός σχεδιασμός για τη βιώσιμη ανάπτυξη, και η οικονομία του διαμοιρασμού είναι κεντρικές στην Κινητικότητα με Προσανατολισμό στον Πολίτη.

Η Κοινωνική Καινοτομία αποτελεί ένα νέο μοντέλο ανάπτυξης, το οποίο στοχεύει να δώσει λύση σε σύνθετες και επίμονες κοινωνικές προκλήσεις που δεν μπορούν να επιλυθούν μέσα από παραδοσιακούς τρόπους (π.χ. κλιματική αλλαγή, φτώχεια) ή να ικανοποιήσει κοινωνικές ανάγκες που δεν καλύπτονται (επαρκώς) από την αγορά ή τη διοίκηση. Σύμφωνα με τον ορισμό της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, οι κοινωνικές καινοτομίες είναι «νέες ιδέες που ικανοποιούν κοινωνικές ανάγκες, αλλάζουν τις κοινωνικές σχέσεις και αναδεικνύουν νέους τρόπους συνεργασίας». Οι κοινωνικές καινοτομίες τυπικά ξεκινούν ως απλές ιδέες που εξελίσσονται σε πρωτότυπες λύσεις ή/και δοκιμάζονται πιλοτικά. Εφόσον αποδειχθούν επιτυχημένες στην κλίμακα αυτή, οι νέες ιδέες εφαρμόζονται και αξιολογούνται σε ευρύτερη κλίμακα με σκοπό να παραχθούν ακόμη περισσότερα οφέλη.

Είναι άξιο αναφοράς ότι η κοινωνική καινοτομία συνδυάζει τα δυνατά σημεία πολλών ενδιαφερόμενων μερών (stakeholders) στη διαδικασία ανάπτυξης καινοτόμων λύσεων, την υιοθέτηση βελτιωμένων συμπεριφορών και την βελτίωση των συλλογικών ικανοτήτων της κοινωνίας, χωρίς να επιδιώκεται προσωπικό ή επιχειρηματικό όφελος. Στην περίπτωση της μετακίνησης και της κινητικότητας, οι κοινωνικές καινοτομίες επιτρέπουν αυξημένη προσβασιμότητα στις ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού (π.χ. μητέρες με μικρά παιδιά, άτομα με μειωμένη κινητικότητα), συνδυασμένη μετακίνηση, πληρωμή με βάση τη χρήση και όχι την ιδιοκτησία, καθαρότερες και πιο φιλικές στο περιβάλλον μορφές μετακίνησης, και τη λεγόμενη ‘αργή’ μετακίνηση (πεζή, ποδηλατοκίνηση).

Η Κοινωνική Καινοτομία χαρακτηρίζεται από «ανοικτότητα» στην ανταλλαγή γνώσης και ιδιοκτησίας, αλλά και από το γεγονός ότι φέρνει κοντά διαφορετικούς τρόπους σκέψης μέσα από συλλογικές προσεγγίσεις, προκειμένου να αναπτύξει την αλληλεγγύη και την καλύτερη χρήση των πόρων. Καθώς οι άνθρωποι από τη φύση τους τείνουν να κινητοποιούνται μέσα από τον δικό τους τρόπο κατανόησης του περιβάλλοντος, οι κοινωνικές καινοτομίες συνήθως ξεκινούν από τοπικά προβλήματα και την ανάγκη των ανθρώπων να αντιδράσουν σε αυτά. Υπό την έννοια αυτή, οι κοινωνικές καινοτομίες είναι συμμετοχικές, οδηγούνται από τη τοπική ζήτηση και είναι προσαρμοσμένες στις τοπικές ανάγκες, αντί να παράγονται μαζικά, κεντρικά και «εκ των άνω».

Παρόλο που ο κύριος άξονας στις κοινωνικές καινοτομίες αφορά στους ανθρώπους (κάτοικοι, κοινότητες και κοινωνικοί επιχειρηματίες), είναι σημαντική η ύπαρξη ενός υποστηρικτικού διοικητικού, οικονομικού και θεσμικού περιβάλλοντος προκειμένου να αναπτυχθεί ένα οικοσύστημα κοινωνικής καινοτομίας και να υπάρξουν οφέλη ανθεκτικά στο χρόνο. Η ύπαρξη επαρκών πολιτικών, καλής διακυβέρνησης και χρηματοδοτικών λύσεων και η παροχή των κατάλληλων εργαλείων ανάπτυξης δεξιοτήτων (π.χ. θερμοκοιτίδες, κόμβοι και φόρουμ συζήτησης, βραβεία κ.τ.λ.) παίζουν κεντρικό ρόλο στην ανάπτυξη και διάδοση των κοινωνικών καινοτομιών.

Ψηφιακή Κοινωνική Καινοτομία (Digital Social Innovation – DSI) θεωρείται κάθε κοινωνική καινοτομία που βελτιώνεται μέσα από τη χρήση ψηφιακών εργαλείων. Οι Τεχνολογίες Πληροφορίας και Επικοινωνιών (ΤΠΕ) εξαπλώνονται ολοένα και περισσότερο και προσφέρουν μεγαλύτερες ευκαιρίες για αλληλεπίδραση μεταξύ ανθρώπων, αυτοματοποίηση διαδικασιών και άντληση πληροφορίας σε ευρεία κλίμακα. Παρά λοιπόν τις εγγενείς προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι ΤΠΕ (π.χ. διατήρηση ιδιωτικότητας), οι νέες τεχνολογίες προσφέρουν μεγάλες ευκαιρίες για κοινωνική καινοτομία και συμμετοχικές διαδικασίες. Όπως αναφέρεται και από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, «οι ψηφιακές τεχνολογίες είναι οι πλέον κατάλληλες για την προώθηση των κοινωνικής δράσης: κινητοποιούν μεγάλες κοινότητες, επιτρέπουν το διαμοιρασμό των πόρων και αποκεντρώνουν την ισχύ από τους λίγους στους πολλούς. Ένα όλο και πιο μεγάλο κίνημα επιχειρήσεων τεχνολογίας και καινοτομίας στην κοινωνία των πολιτών δημιουργεί εμπνευσμένες ψηφιακές λύσεις στις κοινωνικές προκλήσεις», σε μια κλίμακα και με μια ταχύτητα την οποία δεν μπορούσε κανείς να φανταστεί πριν από την εξάπλωση του Διαδικτύου.

Η Ψηφιακή Κοινωνική Καινοτομία χαρακτηρίζεται από:

• Ανοικτό hardware: ανοικτός τεχνικός εξοπλισμός – υλισμικό προσφέρεται στους ανθρώπους, οι οποίοι μπορούν να τον τροποποιήσουν ή να τον εξελίξουν σε εργαλεία για την κοινωνική αλλαγή.
• Ανοικτά δίκτυα: οι κάτοικοι οργανώνονται σε νέες ομάδες και τεχνικά δίκτυα όπου συνδέονται με τις ατομικές τους συσκευές για τον διαμοιρασμό πόρων και τη συλλογική επίλυση προβλημάτων.
• Ανοικτά δεδομένα: δημιουργία καινοτόμων μεθόδων συλλογής, διάθεσης, χρήσης και ανάλυσης δεδομένων
• Ανοικτή γνώση: μεγάλες ομάδες ανθρώπων συνεργάζονται μέσω διαδικτυακών πλατφορμών για τη συλλογική δημιουργία νέων μορφών γνώσης και πρωτοβουλιών με κοινωνικό πρόσημο

Σήμερα γενικά αναδεικνύονται ολοένα και περισσότερες μορφές οργανισμών και δραστηριοτήτων Ψηφιακής Κοινωνικής Καινοτομίας. Συγκεκριμένα, έξι περιοχές δραστηριοποίησης ξεχωρίζουν: συνεργατική οικονομία, νέοι τρόποι κατασκευής, δίκτυα αύξησης της γνώσης/ευαισθητοποίησης, ανοικτή πρόσβαση (open access), ανοικτή δημοκρατία και χρηματοδότηση, επιτάχυνση και εκκόλαψη επιχειρηματικότητας.

Η συνεργατική οικονομία προωθεί νέα κοινωνικο-οικονομικά μοντέλα συνεργασίας, τα οποία επιτρέπουν στους ανθρώπους να μοιράζονται δεξιότητες, πόρους και γνώση (π.χ. ψηφιακά νομίσματα, νέες μορφές crowdfunding και χρηματοδότησης, νέες πλατφόρμες ανταλλαγής κ.τ.λ.). Οι νέοι τρόποι κατασκευής αξιοποιούν τον «ανοικτό» σχεδιασμό και την «ανοικτή» κατασκευή (π.χ. εργαλεία 3D κατασκευής, λογισμικό CAD/ CAM). Στο πλαίσιο των δικτύων αύξησης της γνώσης/ευαισθητοποίησης, οι διάφορες κοινότητες συλλέγουν στοιχεία από το περιβάλλον προκειμένου να δημιουργήσουν νέα προϊόντα και υπηρεσίες, ενώ πλατφόρμες συνεργασίας χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση περιβαλλοντικών προκλήσεων, την προώθηση πιο βιώσιμων τρόπων ζωής, ή για να κινητοποιήσουν τη συλλογική δράση και να ανταποκριθούν σε έκτακτες συνθήκες. Η ανοικτή πρόσβαση μπορεί να ενδυναμώσει τους κατοίκους και να ενθαρρύνει τη συμμετοχή τους (π.χ. ανοικτή πρόσβαση σε περιεχόμενο, ανοικτά πρότυπα), ενώ η ανοικτή δημοκρατία στοχεύει να μεταμορφώσει παραδοσιακά μοντέλα αντιπροσωπευτικής διακυβέρνησης, κάνοντας χρήση ψηφιακών τεχνολογιών για να καταστήσει εφικτή τη συλλογική συμμετοχή και τη μαζική κινητοποίηση. Τέλος, η χρηματοδότηση, επιτάχυνση και εκκόλαψη επιχειρήσεων αφορά στην στήριξη που προσφέρεται από φορείς του δημόσιου ή ιδιωτικού τομέα αναφορικά με το κεφάλαιο που απαιτείται στα αρχικά στάδια ανάπτυξης της επιχείρησης, την πρόσβαση σε συλλογικούς χώρους εργασίας (co-working spaces) και ούτω καθεξής.

Η Ανοικτή Καινοτομία 2.0 αποτελεί έναν νέο τρόπο σκέψης για την καινοτομία, ο οποίος βασίζεται στην αρχή της συνολικής συνεργασίας και του συν-σχεδιασμού με τους φορείς της κοινωνίας. Βασίζεται στο μοντέλο της «Τετραπλής Έλικας», στο οποίο το παραδοσιακό μοντέλο της Τριπλής Έλικας (προσέγγιση εκ των άνω: επιχειρηματικός κόσμος, πανεπιστήμια και φορείς διακυβέρνησης) αντικαθίσταται από ένα μοντέλο το οποίο περιλαμβάνει επιπλέον την «κοινωνία των πολιτών» (προσέγγιση εκ των κάτω). Στο πλαίσιο αυτό, η καινοτομία γίνεται αντιληπτή ως το αποτέλεσμα μιας διαδραστικής διαδικασίας, η οποία περιλαμβάνει πλήθος συμμετεχόντων που συμβάλλουν στην ανάπτυξη νέων υπηρεσιών, προϊόντων ή κοινωνικών υποδομών, ανάλογα με τη λειτουργία τους στο οικοσύστημα καινοτομίας. Στην Ανοικτή Καινοτομία 2.0 η τεχνολογία παίζει κεντρικό ρόλο, αλλά μόνο όταν σχεδιάζεται και δημιουργείται σε συνεργασία με τους τελικούς χρήστες (και τις απαιτήσεις τους). Έτσι η καινοτομία που προκύπτει είναι προσανατολισμένη στον χρήστη και οδηγείται από αρχές όπως η ισότιμη συμμετοχή, οι κοινές αξίες και η δημιουργικότητα. Η έμφαση είναι στην «ανοικτότητα» της διαδικασίας παραγωγής καινοτομίας: τα σχετικά ενδιαφερόμενα μέρη συμμετέχουν σε όλα τα στάδια της διαδικασίας, αλληλοεπιδρώντας σε ειδικά διαμορφωμένα πλαίσια όπως τα Living Labs, τα FabLabs ή τα Smart Citizen Labs.

Ο Συν-σχεδιασμός αναφέρεται σε μια συμμετοχή διαδικασία σχεδιασμού και δημιουργίας. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την ανάπτυξη μιας λύσης σε ένα πρόβλημα, για να δημιουργηθεί μια συγκεκριμένη πολιτική, για να σχεδιαστεί ένα προϊόν, να παραχθούν νέες ιδέες που γεννούν νέες ευκαιρίες ή βελτιώνουν υφιστάμενα προϊόντα/υπηρεσίες. Αντί για το ίδιο το αποτέλεσμα, η έμφαση δίνεται στη διαδικασία με την οποία οδηγούμαστε στο αποτέλεσμα, η οποία περιλαμβάνει τη συμμετοχή, αλληλεπίδραση και συνεργασία διαφορετικών ενδιαφερόμενων μερών. Όπως άλλωστε γίνεται αντιληπτό και από την ονομασία, πρόκειται για μια συνεργατική ανάπτυξη λύσεων η οποία προκύπτει μέσα από συνεχή διάλογο, επιχειρηματολογία και συντονισμένες προσπάθειες, αντί να προκύπτει μέσα από μια παραδοσιακή αλυσίδα παραγωγής λύσεων από ‘ειδικούς’. Αξίζει να τονιστεί ότι μέσα από αυτή τη διαδικασία οι συμμετέχοντες δίνουν νόημα και παράγουν αξία με τρόπο συλλογικό, και ως εκ τούτου μετατρέπονται σε ενεργούς συνεργάτες στη διαδικασία παραγωγής καινοτομίας.

Αυτό γίνεται εφικτό κυρίως χάρη στις εποικοδομητικές δραστηριότητες που προτρέπουν τον διαμοιρασμό της γνώσης και τη δημιουργικότητα, ενθαρρύνοντας τους συμμετέχοντες να διαπραγματεύονται και να προσεγγίζουν προβλήματα μέσα από διαφορετικές οπτικές, με στόχο την ανάδυση νέων λύσεων. Αρκετά εργαλεία και μεθοδολογίες υπάρχουν σήμερα για να υποστηρίζουν τη διαδικασία συν-σχεδιασμού. Η επιλογή των κατάλληλων εργαλείων εξαρτάται από τον στόχο του συν-σχεδιασμού, τον αριθμό των συμμετεχόντων, το περιβάλλον από το οποίο προέρχονται, τον διαθέσιμο χρόνο, τους διαθέσιμους πόρους και άλλους παράγοντες. Συνηθισμένα παραδείγματα είναι οι ασκήσεις γνωριμίας (ice-breaking exercises), οι ασκήσεις συλλογικής παραγωγής ιδεών (brainstorming), η δημιουργία διαγραμμάτων ιδεών (conceptual mapping, problem tree analysis, value tree analysis), η διήγηση (storytelling), το παίξιμο ρόλων (role playing), η δημιουργία πρωτοτύπων (prototyping) και η παιχνιδοποίηση (π.χ. Lego serious play).

Η αστικοποίηση θεωρείται μια από τις πιο σημαντικές κινητήριες δυνάμεις της παγκόσμιας οικονομίας, αλλά συχνά συνοδεύεται και από σημαντικές προκλήσεις, ειδικά περιβαλλοντικές (π.χ. μόλυνση του αέρα, φαινόμενο του θερμοκηπίου, παραγωγή μεγάλου όγκου αποβλήτων, υποβάθμιση ποιότητας εδαφών). Η διαφορές που προκύπτουν για την ποιότητα ζωής και το παραγωγικό σύστημα των πόλεων από την σωστά διαχειριζόμενη αστικοποίηση και την ανεξέλεγκτη αστικοποίηση είναι τεράστιες.

Ο δρόμος προς την αειφορία προϋποθέτει διαδικασίες που διαπραγματεύονται την περιβαλλοντική, κοινωνική και οικονομική διάσταση των οικοσυστημάτων με στόχο την ικανοποίηση των ανθρώπινων αναγκών και τη βελτίωση της ποιότητας της αστικής ζωής, διαφυλάττοντας παράλληλα τη λειτουργία των ζωτικών οικοσυστημάτων της πόλης.

Η βιώσιμη αστική ανάπτυξη ουσιαστικά προβάλλει ένα πιο μακρόπνοο μοντέλο αστικής ανάπτυξης, το οποίο λαμβάνει υπόψη του τις κοινωνικές επιταγές, αλλά επίσης δίνει την αρμόζουσα προσοχή σε περιβαλλοντικούς παράγοντες και θέματα κοινωνικής ενσωμάτωσης με στόχο να φτάσει σε λύσεις που είναι αποτελεσματικές, ανθεκτικές και έχουν μικρό οικολογικό αποτύπωμα.

Καθώς είναι γνωστό ότι δεν μπορεί να υπάρξει μια λύση με εφαρμογή σε όλες τις περιπτώσεις, διότι κάθε τοπική κοινότητα έχει το δικό της ιδιαίτερο περιβάλλον και τις δικές της ιδιαίτερες ανάγκες, η διακυβέρνηση σε επίπεδο γειτονιάς προβάλλεται σαν μια προσέγγιση που εξασφαλίζει μεγαλύτερη ευελιξία. Η διακυβέρνηση σε επίπεδο γειτονιάς παραπέμπει σε προσεγγίσεις «εκ των κάτω», ενδυνάμωση των κοινοτήτων, συμμετοχή των πολιτών και μεγαλύτερη αυτονομία των τοπικών φορέων να ανταποκρίνονται με τον κατάλληλο τρόπο στις τοπικές συνθήκες. Η γενική ιδέα είναι ότι οι κοινότητες πρέπει να έχουν την ισχύ και το δικαίωμα να διαχειρίζονται οι ίδιοι τους τοπικούς πόρους και να συμμετέχουν στη συζήτηση για τις τοπικές δημόσιες δαπάνες, διαμορφώνοντας και αναλαμβάνοντας την διαχείριση των τοπικών υποθέσεων και τη διαμόρφωση των τοπικών πολιτικών.

Οι συγκεκριμένες μορφές που μπορεί να πάρει η διακυβέρνηση σε επίπεδο γειτονιάς, και ειδικότερα οι στρατηγικές και ο βαθμός αποκέντρωσης αρμοδιοτήτων προς τους κατοίκους, μπορεί να ποικίλουν σημαντικά από μέρος σε μέρος και είναι εν πολλοίς ανοικτές και ευέλικτες. Παρόλα αυτά, οι κύριες αρχές που τη διέπουν (πολιτικές, κοινωνικές, οικονομικές), περιλαμβάνουν: διακυβέρνηση μέσα από νέες μορφές εκπροσώπησης, διεκδίκησης, διαβούλευσης, ελέγχου και συμμετοχής, ενισχυμένη δημοκρατική εκπροσώπηση των κατοίκων, αποτελεσματικότερη και αμεσότερη παροχή υπηρεσιών προς τους κατοίκους τοπικά (συν-διοίκηση, συμμετοχή κατοίκων, συλλογικές αποφάσεις) και μια πιο ολιστική προσέγγιση στη δημιουργία ενός υποστηρικτικού δικτύου κοινωνικής ζωής (τοπικές ενώσεις, συλλογικότητα, δομές στήριξης που δημιουργούνται από την κοινότητα, κοινωνικές επιχειρήσεις).

Η Έξυπνη Πόλη αναφέρεται σε ένα όραμα πολεοδομικού σχεδιασμού και αστικής ανάπτυξης που χρησιμοποιεί ICT (π.χ. συστήματα αισθητήρων) για την αποτελεσματικότερη διαχείριση των δομών και πόρων της πόλης – αγαθά, υπηρεσίες προς τους πολίτες, κοινόχρηστοι και κοινωφελείς χώροι (π.χ. σχολεία, νοσοκομεία), συστήματα μεταφορών, συστήματα παραγωγής και διανομής ενέργειας, συστήματα διαχείρισης υδατικών πόρων, συστήματα διαχείρισης απορριμμάτων, κ.α. Ο απώτερος σκοπός της χρήσης της τεχνολογίας για την παρακολούθηση των αστικών λειτουργιών είναι η ενθάρρυνση της ανάπτυξης της πόλης προς μια κατεύθυνση που ενισχύει την ποιότητα της αστικής ζωής, βελτιώνει την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών και αυξάνει την ανθεκτικότητα των αστικών συστημάτων.

Ένα άλλο ζήτημα το οποίο σχετίζεται στενά με τις έξυπνες πόλεις αφορά στην αλληλεπίδραση μεταξύ των κατοίκων και της διοίκησης της πόλης. Μια έξυπνη πόλη πρέπει να είναι ανοικτή σε όλες τις ομάδες κατοίκων και να επιτρέπει σε όλους να έχουν πρόσβαση στις προσφερόμενες υπηρεσίες, είτε αυτές είναι δημόσιες είτε ιδιωτικές, με τρόπους που είναι προσαρμοσμένοι στις ανάγκες των χρηστών. Πρέπει να συνδυάζει τις μεγάλες υποδομές και το κοινωνικό κεφάλαιο – τοπικές ικανότητες και φορείς της κοινωνίας των πολιτών – με τις (ψηφιακές) τεχνολογίες, έτσι ώστε να ενισχύει τη βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη των πόλεων και να προσφέρει ένα ελκυστικό περιβάλλον για όλους

Η λεγόμενη Οικονομία του Διαμοιρασμού αναφέρεται σε επιχειρηματικά μοντέλα και λύσεις οδηγούμενες από τους πολίτες, που στοχεύουν στον διαμοιρασμό των πόρων εντός διαφόρων κοινοτήτων, με στόχο τη βελτιστοποίηση της κατανάλωσής τους, τη μείωση των αρνητικών συνεπειών στο περιβάλλον και την αύξηση της αξίας που προκύπτει για τους χρήστες. Στο πλαίσιο αυτό λαμβάνεται υπόψη οποιοσδήποτε πόρος μπορεί να χρησιμοποιηθεί από πολλούς χρήστες, συμπεριλαμβανομένων χώρων, κατοικιών, οχημάτων, γνώσης κ.ο.κ.

Το πρότυπο της οικονομίας του διαμοιρασμού επιπλέον ικανοποιεί την ανθρώπινη ανάγκη να είναι κανείς μέλος μιας κοινότητας και να κτίζει σχέσεις εντός αυτής. Η εφαρμογή της διευκολύνεται από την ολοένα διευρυνόμενη χρήση της ψηφιακής τεχνολογίας, η οποία διευκολύνει την προσφορά και εξεύρεση πόρων και την ανταλλαγή πληροφορίας, υπερβαίνοντας τους γεωγραφικούς περιορισμούς. Σήμερα υπάρχουν ειδικά διαμορφωμένες πλατφόρμες για τη βελτίωση του διαμοιρασμού των πόρων και των αγαθών στην κατεύθυνση της καλύτερης οργάνωσης και της μεγαλύτερης ασφάλειας για αυτούς που συμμετέχουν.

Οι αστικές μετακινήσεις αποτελούν ένα χαρακτηριστικό πεδίο εφαρμογής της οικονομίας του διαμοιρασμού. Η οικονομία του διαμοιρασμού στο πεδίο των μετακινήσεων στην πόλη αφορά σε μία σειρά από τύπους μετακινήσεων με διαμοιρασμό πόρων, από τις Δημόσιες Αστικές Συγκοινωνίες μέχρι το ποδήλατο. Η ιδέα έγινε ιδιαίτερα δημοφιλής τα τελευταία χρόνια, τόσο χάρη στην αποδοτικότητά της με όρους κόστους-οφέλους, αλλά και επειδή θεωρείται μια καλή εναλλακτική λύση στα υφιστάμενα πρότυπα κατανάλωσης ενέργειας με υψηλό περιβαλλοντικό κόστος. Για παράδειγμα, μέσω της χρήσης κοινόχρηστων ποδηλάτων, αυτοκινήτων και χώρων στάθμευσης, οι κάτοικοι μπορούν να χρησιμοποιήσουν ή να παρέχουν υπηρεσίες μετακίνησης, ενώ ταυτόχρονα επιμερίζουν το κόστος και μεγιστοποιούν τα οφέλη που προκύπτουν από την υπηρεσία αυτή για όλους (π.χ. διευρύνονται οι επιλογές ως προς τη μετακίνηση -ειδικά για εκείνους που δεν διαθέτουν τα χρήματα για την αγορά ενός ΙΧ αυτοκινήτου ή δεν μπορούν να οδηγήσουν, περιορίζεται η κυκλοφοριακή συμφόρηση, δίνονται λύσεις στο αρχικό και το τελικό στάδιο της διαδρομής (first and last mile), περιορίζεται η εκπομπή επικίνδυνων αέρων ρύπων, το συνολικό κόστος μετακίνησης και η κατανάλωση καυσίμων).

Το πλαίσιο για την Κινητικότητα με Προσανατολισμό στον Πολίτη (POTM) συνδυάζεται με τη μεθοδολογία ανάπτυξης Πλαισίου Βασικών Αποτελεσμάτων (COS), κάνοντας χρήση των αρχών της επιστήμης της Αξιολόγησης των Τεχνολογιών Υγείας (Health Technology Assessment – HTA) και της επιστήμης της Διεύρυνσης της Εφαρμογής (Implementation Science). Το πλαίσιο που προκύπτει χρησιμοποιείται ως βάση για τη δημιουργία των ορισμών, των μεγεθών μέτρησης και των πρωτοκόλλων αξιολόγησης των παρεμβάσεων που αφορούν τις αστικές μετακινήσεις. Η επιστήμη της Διεύρυνσης της Εφαρμογής στο επίπεδο του πληθυσμού (Implementation Science) ορίζεται ως «η επιστημονική μελέτη των μεθόδων που πρέπει να ακολουθηθούν για τη συστηματική μεταφορά των ερευνητικών αποτελεσμάτων και άλλων πρακτικών με αποδεδειγμένη αποτελεσματικότητα στις δραστηριότητες ρουτίνας, βελτιώνοντας έτσι την ποιότητα και την αποτελεσματικότητα των υπηρεσιών προς πολίτες» (Eccles and Mittman 2006). Η επιστήμη της Αξιολόγησης των Τεχνολογιών Υγείας ορίζεται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας ως «η συστηματική αξιολόγηση των ιδιοτήτων και των αποτελεσμάτων στις Τεχνολογίες Υγείας», οι οποίες με τη σειρά τους περιγράφονται ως «η εφαρμογή της οργανωμένης γνώσης και των ικανοτήτων σε συσκευές, φάρμακα, εμβόλια, διαδικασίες και συστήματα που αντιμετωπίζουν προβλήματα υγείας και βελτιώνουν την ποιότητα ζωής».

Παρόλο που παραδοσιακά η επιστήμη της Αξιολόγησης των Τεχνολογιών Υγείας και η επιστήμη της Διεύρυνσης της Εφαρμογής εφαρμόζονται στον τομέα των υπηρεσιών υγείας, μπορούν να μεταφερθούν εποικοδομητικά και σε άλλα πεδία που σχετίζονται με τη δημόσια υγεία, όπως η Οργάνωση και Διαχείριση των Συστημάτων Μεταφοράς. Μάλιστα, η Αξιολόγηση των Τεχνολογιών Υγείας μπορεί να θεωρηθεί ως «μια διεπιστημονική προσέγγιση για την αξιολόγηση των κοινωνικών, οικονομικών, οργανωσιακών και ηθικών διαστάσεων μιας παρέμβασης που σχετίζεται με την υγεία ή την τεχνολογία της υγείας. Ο κύριος σκοπός της διεξαγωγής μιας τέτοιας αξιολόγησης είναι η συμβολή στη διαμόρφωση πιο ενημερωμένων πολιτικών σε όλους τους τομείς» (WHO).

Στην καρδιά της επιστήμης της Αξιολόγησης των Τεχνολογιών Υγείας βρίσκεται το λεγόμενο «Πλαίσιο Βασικών Αποτελεσμάτων» (Core Outcome Set), ένα τυποποιημένο πλαίσιο αποτελεσμάτων με εφαρμογή σε οποιαδήποτε τεχνολογία υγείας, το οποίο αφορά σε ένα εύρος κοινωνικών, υγειονομικών, φυλετικών, οικονομικών και περιβαλλοντικών διαστάσεων. Στο έργο Cities-4-People χρησιμοποιείται μια ανοικτή διαδικασία για τη συν-διαμόρφωση ενός κοινού Πλαισίου Βασικών Αποτελεσμάτων που θα ενσωματώνει τους ορισμούς, τους δείκτες και τις μεθόδους που θα χρησιμοποιηθούν για την αξιολόγηση των παρεμβάσεων για την Κινητικότητα με Προσανατολισμό στον Πολίτη. Ο δρόμος για τον σχεδιασμό ξεκινά με την ανάλυση του ευρύτερου πλαισίου που επηρεάζει τις ανάγκες της κοινότητας, τους απαιτούμενους πόρους για την εφαρμογή του προγράμματος ή της παρέμβασης, καθώς και τις δραστηριότητες και τα αποτελέσματα της παρέμβασης, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στις αλλαγές στις στάσεις ή τις συμπεριφορές (βραχυπρόθεσμα αποτελέσματα) και τις κοινωνικές, υγειονομικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις (μεσο-μακροπρόθεσμα αποτελέσματα). Για μια ακόμη φορά, η συμμετοχή των χρηστών και των τοπικών κοινοτήτων θεωρείται κεντρική για την αναγνώριση των αποτελεσμάτων που πρέπει να μετρηθούν, των εργαλείων που θα χρησιμοποιηθούν για τη μέτρηση, και των επιδιωκόμενων στόχων. Αντί λοιπόν να κατασκευάζεται «εκ των άνω» από ειδικούς πάνω στο αντικείμενο, το Πλαίσιο Βασικών Αποτελεσμάτων του Cities-4-People αξιοποιεί την τοπική γνώση και ανταποκρίνεται στις τοπικές ανάγκες. Το Πλαίσιο Βασικών Αποτελεσμάτων θα παραμείνει ανοικτό, έτσι ώστε οι χρήστες να μπορούν να το χρησιμοποιούν και μετά το πέρας του έργου.